Di tích Hưng Lập Tự tọa lạc trên mặt bằng rộng 2.840,4 m2, tại khu phố Phú Trọng, phường Phú Đức, thị xã Bình Long; phía Đông Nam và phía Nam giáp nhà của các hộ dân, phía Tây Bắc giáp đường ray xe lửa cũ, phía Bắc giáp đường bê tông.
Quá trình hình thành và phát triển
Hưng Lập Tự được xây dựng từ năm 1958 và duy trì hoạt động cho đến ngày nay. Đây là cơ sở tôn giáo thuộc Tịnh độ cư sĩ Phật hội Việt Nam được xây dựng sớm nhất ở Bình Phước, do Tông sư Minh Trí sáng lập năm 1934.
Tịnh độ cư sĩ Phật hội Việt Nam là một tổ chức tôn giáo – xã hội dựa trên nền tảng là Phật giáo, nhưng độc lập với Giáo hội Phật giáo Việt Nam, quản lý theo hệ thống từ trung ương xuống đến các chi hội tại 21 tỉnh (thành phố) từ Khánh Hòa đến Cà Mau. Lấy Phật giáo làm gốc, nhưng diễn đạt ngắn gọn, dễ hiểu phù hợp với đời sống của đa số người dân, giáo lý tập trung ở các quyển kinh, luật, luận căn bản như: Lễ bái lục phương, phu thê ngôn luận, đạo đức, giới luật, phật học vấn đáp, phương pháp kiến tánh.
Sự ra đời của Tịnh độ cư sĩ Phật hội đã góp phần làm phong phú thêm các phương diện của công cuộc chấn hưng Phật giáo ở miền Nam lúc bấy giờ. Hòa trong dòng chảy văn hóa Nam Bộ cận và hiện đại, sự ra đời và phát triển của Tịnh độ cư sĩ Phật hội Việt Nam đã tạo nên bức tranh đa sắc màu về tôn giáo trên vùng đồng bằng châu thổ. Với những đóng góp tích cực cho xã hội trong suốt quá trình phát triển, ngày 27/11/2007 Tịnh độ cư sĩ Phật hội Việt Nam được Trưởng ban Tôn giáo Chính phủ ký quyết định số 207/QĐ-TGCP về việc công nhận tổ chức tôn giáo.
Năm 1972, chiến sự diễn ra ác liệt, Bình Long đổ nát, người chết vô số. Hưng Lập Tự vừa là bệnh viện, vừa là nơi tị nạn của đồng bào ta lúc bấy giờ. Thời điểm đó, Chánh điện của di tích bị bành dù của Mỹ (là dụng cụ tiếp viện của Mỹ, thả đồ tiếp tế cho quân đội Mỹ ngụy, đa số là thức ăn, Bành dù loại có lỗ và không có lỗ, loại lớn đường kính khoảng 10m, loại nhỏ đường kính khoảng 3m) rơi trúng chánh điện của Hưng Lập Tự. Do đó, một phần ngói và một phần nền nhà của Hưng Lập Tự bị vỡ và bị sập.
Trước tình hình cuộc chiến diễn ra ác liệt, các tín đồ, Ban trị sự di tản đi tránh nạn, sau đó chỉ còn ông Lê Văn Lựu là y sĩ của Tịnh độ cư sĩ Phật hội Việt Nam trở về. Sau năm 1978, di tích được chính quyền tiếp quản, một phần của di tích dùng làm trụ sở ấp Phú Đức, một phần làm phòng Đông Y huyện Bình Long, một phần làm trụ sở Hợp tác xã nông nghiệp Phú Đức. Lúc này, ông Trần Quang Vinh – là bộ đội miền Bắc phục viên, đã vận động nhân dân, sửa chữa những hư hỏng do chiến tranh và mở lại phòng thuốc nam.
Hoạt động phước thiện mang giá trị nhân văn sâu sắc
Di tích là địa điểm khám chữa bệnh, bốc thuốc miễn phí của rất nhiều người dân trong và ngoài tỉnh. Tổ chức hoạt động khám chữa bệnh miễn phí của Hưng Lập Tự mang nhiều giá trị nhân văn sâu sắc, phát huy tinh thần tình nguyện vì sức khỏe cộng đồng. Qua đó đã giúp đỡ, chia sẻ khó khăn, giảm bớt một phần chi phí hàng năm cho người dân. Mang lại hiệu quả tích cực, góp phần chung tay cùng cộng đồng chăm sóc sức khỏe cho người dân vì mục đích cộng đồng phù hợp với quy định của pháp luật. Đồng thời, bảo tồn và phát huy nền y học cổ truyền của nước ta. Hiện nay, tại di tích có vườn thuốc rộng khoảng 300 m2 , ngoài ra phát động và mượn đất của hội viên phước thiện trồng vườn thuốc nam khoảng hơn 2 ha với nhiều loại dược liệu quý như: hoàng đằng, đỗ trọng, ngũ gia bì, quảng mao, tai tượng, bá bệnh…
Hưng Lập Tự là một trong những địa điểm chứng kiến tội ác của đế quốc Mỹ và chế độ Việt Nam Cộng hòa gây ra đối với Nhân dân Việt Nam, là một trong những bản cáo trạng góp phần chứng minh về cuộc chiến phi nghĩa của chủ nghĩa đế quốc khi tiến hành xâm lược các nước yếu thế nhằm phục vụ cho lợi ích của nước lớn.
Di tích là cơ sở tôn giáo có ý nghĩa quan trọng đối với đời sống văn hóa tinh thần của Nhân dân thị xã Bình Long và các huyện, thị khác trên địa bàn tỉnh Bình Phước. Đây là nơi sinh hoạt tôn giáo, với tôn chỉ hành đạo Phước Huệ Song Tu, nhằm thực hiện chủ nghĩa từ bi, bác ái của nhà Phật.
Đây là cơ sở tôn giáo thuộc Tịnh độ cư sĩ Phật hội Việt Nam được xây dựng sớm nhất trên địa bàn tỉnh Bình Phước, các cư sĩ tu tại gia, chủ trương lấy việc chăm sóc sức khỏe cộng đồng, lấy việc hành thiện làm mục đích tu học với tôn chỉ “Phước Huệ song tu”, thể hiện đường lối hành đạo tích cực của Tịnh độ cư sĩ Phật hội Việt Nam.
Cùng với hệ thống các di tích trên địa bàn thị xã Bình Long, di tích Hưng Lập Tự được xếp hạng di tích cấp tỉnh góp phần làm phong phú thêm hệ thống cụm di tích trên địa bàn thị xã Bình Long và trở thành điểm tham quan, thu hút khách du lịch khám phá về lịch sử, văn hóa, con người tỉnh Bình Phước.
Với những giá trị to lớn đó, ngày 16/01/2024 di tích Hưng Lập Tự được Chủ tịch UBND tỉnh Bình Phước quyết định xếp hạng di tích di tích lịch sử – văn hóa tại Quyết định số 128/QĐ-UBND.
Toàn cảnh di tích nhìn từ trên cao
Chánh điện di tích
Bàn thờ Đức Tông sư Minh Trí
Các y sĩ và hội viên phước thiện đang bốc thuốc cho bệnh nhân
Ảnh, bài: Chu Thủy
